PRIVACY?!
Ethiek, wat is dat ook alweer? De "leer van goed en slecht", iets dat wat mij betreft een basisingrediënt zou moeten zijn voor alle leerlingen van planeet aarde. Een groot deel daarvan krijgen we als het even mee zit mee van onze ouders, maar op school is het een ondergeschoven kindje. In onze huidige prestatiegerichte maatschappij komt het hele woord niet voor. Hoe vaak heb jij een docent, een politici, een sportatleet of een bankdirecteur horen spreken over ethiek?
Pas na het afronden van mijn HBO opleiding (Digitale Communicatie), toen ik besloot zelfstudie te doen in de richting psychologie en later filosofie, kwam ik in aanraking met het begrip ethiek. Best vreemd eigenlijk. En nu nog steeds kom ik het woord maar weinig tegen. Wat mij betreft hoort ethiek één van de grondbeginselen van een maatschappij te zijn. Waar we in woorden schande spreken over corruptie en misleiding, lijken deze ingrediënten in praktijk meer als fundering gebruikt te worden.
Je bent wat je doet, niet wat je denkt dat je zou moeten doen.Paulo Coelho
Bankiers die geen eerlijkheidsede af hoeven te leggen (~het is blijkbaar niets waard, in hun ogen). Politici met populistische trekjes en weinig tot geen idealen. Sport waar de winst boven de manier waarop gaat, iets dat doping stimuleert en het onderuit trappen van de tegenstander (~collega topsporter) rechtvaardigt. Advocaten, die uit zijn om de zaak te "winnen" i.p.v. op zoek te zijn naar de waarheid. En dan nog reclame, waarmee de maatschappij continu geconfronteerd wordt en waar producten en diensten verstopt zitten onder een dikke laag van verleiding, leugens en misleiding. We zijn er aan gewent geraakt, steeds een klein stapje verder, net zoals Facebook nu doet met de algemene voorwaarden. Het sluipt er langzaam bij ons allen in.
Inderdaad, goed en fout is meestal een kwestie van perspectief. Dat neemt niet weg dat mensen een basisgevoel hebben van goed en fout. Vaak weet je wel wat goed of slecht is, maar je praat je minder goede, of makkelijkere weg goed, omdat je overal om je heen mensen hetzelfde ziet doen. Op die manier geeft niemand meer het goede voorbeeld, waar in onze hoofden allemaal naar verlangen, maar niet altijd naar handelen. Het gaat niet om het labelen van "goed" of "fout", maar om de mogelijkheid zelfstandig en zo objectief mogelijk inzicht te krijgen in rechtvaardigheid. Hierbij moet je leren je eigen perspectief, identiteit en overtuigingen los te laten, om zo tot een objectief oordeel te kunnen komen. Een ander simpel hulpmmiddel is het "doe je medemens niet aan wat je zelf ook niet aangedaan wil worden". Hierbij kun je je ook afvragen of je bijv. hetzelfde product, dienst of advies zou verkopen aan je eigen moeder, kind, of partner, als aan een anonieme vreemdeling.
In een wereld waar steeds meer machines verschijnen, beginnen wij ons ook steeds meer als machines te gedragen. Niet zelf denken, maar doen wat ons gezegd wordt. Iedereen die wel eens in aanraking is geweest met grote organisatie (bijv. belastingdienst of het UWV) kent het. De mensen zijn radertjes geworden in het systeem, niemand kan/mag naar zelfstandig inzicht handelen. Dit zorgt er voor dat elke interactie vele malen complexer gemaakt wordt, doordat niemand zelfstandig mag beslissen. Niemand heeft meer eigen verantwoordelijkheid, want die ligt altijd ergens anders, ergens bovenin het systeem, althans, dat wordt gedacht. Feit is dat er eigenlijk niemand meer overzicht kan hebben over het geheel en al helemaal geen zicht op individuele details. Als alles vast wordt gelegd in hokjes en regels, kunnen we ons beter volledig ontdoen van onze menselijkheid en volledig machines worden. De toekomst zal uitwijzen welke kant het op zal gaan.
Ethiek is in mijn ogen het fundament van menselijke welvaart. Na het verwerven van zekerheid van basisbehoeften en het vrije woord, is het tijd om niet alleen vrij te spreken, maar ook rechtvaardig en objectief. Een richting die we samen kunnen kiezen. De meeste kinderen leren ethiek (zonder het woord te gebruiken) van hun ouders. Maar door gebrek aan tijd en/of (zelf)kennis krijgt het niet de aandacht die het verdient. Ik pleit voor ethiek als basisvak op de middelbare school, leer kinderen niet wat "goed" en "fout" is, maar leer hun dat zelf te bepalen! En wij, als maatschappij, mogen onszelf daar regelmatig aan herinneren. Laten we van "ethiek" het woord van 2015 maken!
Ethiek is de basis voor:
Wat is dat eigenlijk, wat ik doe? En wat wil juist ik daarmee? - dat is de vraag van de waarheid, die bij onze huidige soort vorming niet onderwezen en dus ook niet gesteld wordt, daar is geen tijd voor.Friedrich Nietzsche
Heeft u een interessante toevoeging, opmerking, grammaticafout (sorry!) of bent u het absoluut niet eens met wat hier staat? Laat een berichtje achter en wellicht verwerk ik het als aanvulling onder het artikel. Ontvangt u graag een reactie, vul dan ook uw e-mailadres in (maar niet noodzakelijk).